شکاف میان ارزش دینی و کنش اجتماعی: وضعیت جهیزیه در استانهای ایران با تاکید بر رویکرد نظریه بازکاوی

با توجه به اینکه ارزشهای دینی یکی از مهمترین جهتگیری های نگرشی و رفتاری افراد جامعه ما می باشد و قانون اساسی کشورمان نیز بر این مبنا پایه ریزی شده است و با توجه به اصل دهم قانون اساسی که آسان کردن تشکیل خانواده و احیای حقوق مادی و معنوی زنان بر پایه حقوق و اخلاق اسلامی را مورد تأکید قرار داده است می توان بیان داشت که ارزش دینی تبدیل به الزام دینی شده است و از سویی دیگر تأمین جهیزیه در بدو ازدواج کنشی اجتماعی است که به رغم پیش بینی کارکرد مثبت آن در تسهیل روند تشکیل خانواده ، دچار کژکارکرد شده و در ردیف یکی از موانع ازدواج جوانان قرار گرفته است. از انجا که یافته های پژوهشی درمورد وضعیت جهیزیه در ایران بسیار اندک ،مبهم و نارسا میباشد ، از این رو در تحقیق حاضر به طور خاص ، چگونگی و چیستی رسم جهیزیه مورد سوال قرار می گیرد و یافته های آن ، در تحقیق بعدی ، مقدّمه تبیین چرائی شکاف ارزش دینی و کنش اجتماعی در مورد جهیزیه خواهد بود. با توجه به اندک بودن دانش نظری و تجربی موجود پیرامون این موضوع ، امکان ایجاد و آزمون فرضیه ای مناسب برای این تحقیق انجام پذیر نمی باشد. رویکرد روشی این تحقیق نظریه بازکاویست به این معنا که درصدد تعمیم آماری و بازنمایی نیستیم . در این رویکرد که در آن از مطالعه موردی – توصیفی استفاده میشود؛ از مجموعه داده های بخش کیفی به یکسری کد می رسیم . در واقع بدون تحمیل عقیده خاصی به افراد پاسخگو ، با بهره برداری از تکنیکهای مختلف از جمله مصاحبه ، بحث گروهی ، مشاهده مشارکتی وضعیت جهیزیه را شناسایی و کدگذاری می کنیم . سپس در پرسشنامه باز پاسخ و بسته پاسخ ، کدها را مورد آزمون قرار میدهیم . با شناسایی استانهایی که جهیزیه سنگین یا سبک در آنها رایج است ، زمینه مقایسه علل تفاوت آنها در تحقیق دیگر فراهم خواهد شد. تعداد افراد نمونه این تحقیق 344 نفر است که با روش نمونه گیری تئوریکی و سهمیه ای انتخاب شده اند و شامل دانشجویان دانشگاه الزهراء ( س) در سال تحصیلی 87- 86 میباشد. نتایج به دست آمده بدین شرح است : امروزه متولی تأمین جهیزیه و وسایل زندگی در بدو آن در استانهای مختلف اکثراً عروس می باشد و تأمین جهیزیه وظیفه عرفی عروس می باشد .تآ مین جهیزیه در دوران قبل از انقلاب و در دوران جنگ تحمیلی بسیار آسانتر از امروزه می باشد . بطوریکه جهیزیه نسل جدید بسیار تجملی و همراه با چشم و همچشمی ، رقابت و فخرفروشی می باشد . بنابر این روند تغیرمعیار جهیزیه در طی سالیان گذشته از آسان به طرف سخت بوده است . داشتن جهیزیه سنگین باعث افزایش حرمت و آبروی عروس و نشانه داشتن خانواده ای ثروتمند و نداشتن جهیزیه سنگین باعث تحقیر انان میگردد . با این وجود هنوز داشتن تحصیلات بالا ، نجابت و داشتن شغل از داشتن جهیزیه سنگین از اهمیت بالاتری برخورداراست . به طور کلی جهیزیه سنگین بیشتر در میان خانواده های ثروتمند و همچنین ساده ترین جهیزیه ها در بین طبقات پائین اجتماعی رواج دارد. همچنین تأمین مسکن ، وسایل صوتی وتلویزیون در بدو زندگی اکثراً برعهده داماد و تأمین سایر لوازم اکثراً برعهده عروس می باشد ، درواقع در تهیه جهیزیه نوعی تقسیم کار جنسی وجود دارد. بطور کل در استانهای خراسان شمالی ، بوشهر و هرمزگان سختگیریهای کمتری نسبت به رسوم جهیزیه وجود دارد . اما در استان قزوین سختگیری بیشتری در این رابطه وجود دارد . الگوی جهیزیه در این استانها با سایر استانها متفاوت میباشد. با توجه به تفاوتهای مشاهده شده در این استانها دقت و تاکید بیشتر بر این استانها در تحقیقات تبیینی بعدی حائز اهمیت میباشد.